រដ្ឋធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់នៃសហរដ្ឋអាមេរិក គឺអាឡាស្កា ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជារដ្ឋទី ៤៩ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៩ ហើយស្ថិតនៅភាគពាយព្យនៃទ្វីបអាមេរិកខាងជើង។ ទទួលបានដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ ១៨៦៧ ទឹកដីនេះ ត្រូវបានគេហៅថា“ ស៊ែលហ្វីលីលី”Seward’s Folly”។
បន្ទាប់ពីរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក William Seward ដែលបានរៀបចំទិញដីពីប្រទេសរុស្ស៊ី។ ការរិះគន់នៃការទិញនេះដោយគេជឿថាដីនេះគ្មានអ្វីផ្តល់ជូន ក៏ជាគ្មានផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រទេសអាមេរិកនោះទេ។ ប៉ុន្តែការរកឃើញមាសនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៨៩០ បានបង្កើតឱ្យមានការរំជើបរំជួលនៃអ្នកស្វែងរក និង អ្នកតាំងលំនៅក្នុងរដ្ឋអាឡាស្កានេះ។
រុស្ស៊ីបានលក់ដែនដី Alaska (អាឡាស់ស្កា) ទៅឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ១៨៦៧ ក្នុងតម្លៃកាលណោះប្រមាណ ៧,២លានដុល្លារអាមេរិក (បច្ចុប្បន្នស្មើនឹង ១១៩លានដុល្លារអាមេរិក)។ ការលក់ដែនដីអាឡាស់ស្កាទៅឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាការបញ្ចប់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រុស្សីដើម្បីពង្រីងពាណិជ្ជកម្ម ទៅកាន់តំបន់ឆ្នេរសមុទ្រនៅអាមេរិកខាងជើង។ សម្រាប់អាមេរិកវិញ ការទិញដែនដីអាឡាស់ស្កាគឺជាជំហានដ៏សំខាន់ដើម្បីពង្រីកអំណាចមកតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
ប្រវត្តិនៃការរកឃើញដែនដីអាឡាស់ស្កាដោយចក្រភពរុស្ស៊ី
នៅឆ្នាំ១៧២៤ស្តេចសា Peter I the Great បានជ្រើសរើស និង តែងតាំងលោក Vitus Bering ដើមកំណើតជាជនជាតិដាណឺម៉ាក ឱ្យបំពេញបេសកកម្មរុករកដែនដីទ្វីបអាមេរិក (Kamchatka Expedition)។ ក្នុងបេសកកម្មរុករកលើកទីមួយនេះ លោកត្រូវចំណាយពេល ៥ឆ្នាំក្នុងគោលបំណងរុករកតំបន់ចុងភាគឦសានស៊ីបេរី និង ដើម្បីសិក្សាថា តើទ្វីបអាស៊ី និង អាមេរិកមានផ្ទៃដីជាប់គ្នាដែរឬអត់។
អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនមានជំនឿថា បេសកកម្មរបស់លោកនៅពេលនោះ គឺដើម្បីរុករកដែនដីនៅទ្វីបអាមេរិក និង តំបន់អឺរ៉ុបមួយចំនួន និងដើម្បីធ្វើទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម និងបើកផ្លូវឱ្យចក្រភពរុស្ស៊ីដាក់តំបន់មួយចំនួនជាអាណានិគម។
ក្រោយមក នៅឆ្នាំ១៩៤១ លោកបានបំពេញបេសកកម្មជាលើកទីពីរដើម្បីរុករកនៅដែនដីដែលស្ថិតឆ្ងាយជាងដែនដីដែលលោករកឃើញក្នុងបេសកកម្មកាលពីលើកទីមួយ។ គោលដៅរបស់លោកគឺដើម្បីទៅឱ្យដល់ទ្វីបអាមេរិកខាងជើង។ ជាចុងក្រោយ កប៉ាល់របស់លោកបានធ្វើដំណើរទៅដល់ដែនដីអាឡាស់ស្កា។ លោកបានរកឃើញដែនកោះមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្បែរដែនដីអាឡាស់ស្កា។ គួរឱ្យស្ដាយ ក្នុងដំណើរត្រលប់មករុស្ស៊ីវិញលោកបានទទួលមរណភាព (ក្នុងឆ្នាំ១៩៤១ដដែល) តែក្រុមការងាររបស់លោកបានត្រលប់មកវិញដោយជោគជ័យ។
ប្រទេសរុស្ស៊ីក៏ចាប់អារម្មណ៍នឹងដែនដីនេះព្រោះថាជាដែនដីសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ និងមានមនុស្សរស់នៅតិចតួច។ ពេលនោះហើយដែលដែនដីអាឡាស់ស្កាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រុស្ស៊ី។
មែនទែនទៅ ដែនដីរបស់អាឡាស់ស្កាមិនមែនគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋដោយផ្ទាល់នោះទេ តាមពិត ក្រុមចម្រុះជាតិសាសន៍មួយដែលមានឈ្មោះថា Russian-American Company ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ។ ក្រុមហ៊ុននេះ មានឯកាធិភាព ឬគ្រប់គ្រងដែនដីនេះផ្ដាច់មុខទាំងផ្នែក ពាណិជ្ជកម្មនិងធនធានរ៉ែផ្ដល់សិទ្ធិដោយស្ដេចសារបស់រុស្ស៊ី។
កោះអាឡាស់ស្កាមុនពេលត្រូវបានទិញដោយអាមេរិក
នៅសតវត្សទី១៩ អាឡាស់ស្កា គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ដែលមានទីក្រុងធំឈ្មោះថា Novoarkhangelsk បច្ចុប្បន្នត្រូវបានគេស្គាល់ថា Sitka។ ពាណិជ្ជកម្មសំខាន់ៗនៅដែនដីនេះមាន សរសៃអំបោះដែលជួយដូរដោយឈ្មួញជនជាតិចិន តែ និងចទឹកកកដែលជាតម្រូវការសំខាន់នៅអាមេរិកភាគខាងត្បូងព្រោះថាកាលនោះនៅមិនទាន់មានទូរទឹកកកប្រើប្រាស់នៅឡើយ។
- កោះអាឡាស់ស្កា មានផ្ទៃដីជាង ១.៥លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ
- ប្រទេសរុស្ស៊ីមិនបានគ្រប់គ្រងដែនដីអាឡាស់ស្កាទាំងមូលដូចសព្វថ្ងៃនោះទេ
- រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកលោក William Seward ជាអ្នកចរចាទិញដែនដីអាឡាស់ស្កាពីរុស្ស៊ី
- ក្នុងចំណោមកំពូលភ្នំខ្ពស់ទាំង ២០នៅអាមេរិកសព្វថ្ងៃ មាន ១៧ស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋអាឡាស់ស្កា
- អាឡាស្កាមានការរញ្ជួយដីប្រហែលជា ៥.០០០ ករណីរៀងរាល់ឆ្នាំ។ នៅខែមីនាឆ្នាំ ១៩៦៤ ការរញ្ជួយដីដែលខ្លាំងបំផុតដែលបានកត់ត្រានៅអាមេរិកខាងជើងបានកើតឡើងនៅPrince William Sound ជាមួយនឹងកម្លាំង ៩.២ រ៉ិចទ័រ។
- ការផ្ទុះភ្នំភ្លើងខ្លាំងបំផុតនៅសតវត្សរ៍ទី ២០ បានកើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩១២ នៅពេលដែលភ្នំភ្លើង Novarupta បានផ្ទុះឡើងបង្កើតជាជ្រលងភ្នំដែលមានផ្សែងរាប់ម៉ឺននៅក្នុងឧទ្យានជាតិ Katmai ។
- នៅអាឡាស្កា សីតុណ្ហភាពខ្ពស់បំផុត ដែលបានកត់ត្រាទុក គឺ១០០ដឺក្រេ ហើយកាលនោះកើតឡើងក្នុងទីក្រុង Fort Yukon នាឆ្នាំ១៩១៥។
- សីតុណ្ហាភាពបានធ្លាក់ចុះដល់កំរិត -៨០ អង្សា FahrenheitនៅឯជំរុំProspect Creek Campក្នុងឆ្នាំ ១៩៧១ ។
- អាឡាស្កា គឺជាទីកន្លែងមួយដែលមានការរញ្ជួយដីច្រើនបំផុត ក្នុងពិភពលោក។ បន្ថែមលើនេះ ក្នុងចំណោមការរញ្ជួយដីដ៏ធំៗទាំង ៨ដង របស់កំណត់ត្រាពិភពលោក មាន៣ដង កើតឡើងនៅអាឡាស្កា។ ខណៈពេលដែលមើលស្ថិតិនៃការរញ្ជួយដីទាំងនេះទៅ ឃើញថាគួរឲ្យភ័យខ្លាច ប៉ុន្តែការរញ្ជួយដីជាច្រើន កើតឡើងស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ដែលមិនមានមនុស្សរស់នៅ ឬមានទំហំតូច ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សម្នាមិនព្រួយបារម្ភឡើយ។
- អាឡាស្កា មិនមានរុក្ខជាតិវល្លិ៍ Ivy ឬ រុក្ខជាតិ Oak ដែលជារុក្ខជាតិពុលនោះទេ ប៉ុន្តែអ្នកឡើងភ្នំ គួរតែប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះរុក្ខជាតិ Cow Parsnip និង Devil’s Club ដែលអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់។
- ព្រៃឈើយ៉ាងធំបំផុតចំនួន២របស់ជាតិ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងរដ្ឋអាឡាស្កានេះដែរ។
មូលហេតុដែលនាំឱ្យរុស្ស៊ីលក់អាឡាស់ស្កាទៅឱ្យអាមេរិក
ប្រទេសរុស្ស៊ី គឺជួបឱនភាពថវិកាខ្លាំងនៅសម័យនោះ ដោយរុស្ស៊ីត្រូវចំណាយទៅលើការធ្វើសង្គ្រាម ចំណាយទៅលើវត្តមានយោធា ដែលឈរជើងនៅតាមឆ្នេរប៉ាស៊ីហ្វិក នៃទ្វីបអាមេរិកខាងជើង និង ជួយប្រជាជនដែលតាំងទីលំនៅបណ្ដោះអាសន្ននៅអាឡាស់ស្កា និង ចំណាយលើផ្នែកជាច្រើនទៀត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះនៅបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលជាមូលហេតុបណ្ដាលអោយរុស្សីធ្វើការលក់ដែនកោះអាឡាស្កាទៅអាមេរិក៖
- រុស្ស៊ីភ័យខ្លាចបាត់បង់ដែនដីអាឡាស់ស្កាដោយប្រការណាមួយ ដោយមិនទទួលបានផលប្រយោជន៍អ្វីទាល់តែសោះ (ខ្លាចបាត់បង់អាឡាស់ស្កាទៅពួកអង់គ្លេស ខណៈរុស្ស៊ីបានច្បាំងចាញ់អង់គ្លេសក្នុងសង្គ្រាមគ្រីមេឆ្នាំ ១៨៥៣ ដល់ ១៨៥៦)។
- ក្នុងកំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ជប៉ុនបានកាន់កាប់កោះអាឡាស្កាចំនួន ២ គឺ Attu និង Kiska អស់រយៈពេល ១៥ ខែ។
- ក្រោយសង្គ្រាមគ្រីមេ រុស្ស៊ី គិតថា បើសិនជាសង្គ្រាមណាមួយកើតឡើងនៅថ្ងៃអនាគតនោះ អាឡាស់ស្កានឹងត្រូវបាត់បង់មុនគេ
- -ដោយបារម្ភបែបនេះ អធិរាជ Alexander II បានសម្រេចព្រះរាជហឫទ័យលក់ដែនដីនេះ ហើយព្រះអង្គសង្ឃឹមថា នឹងមានការដេញថ្លៃគ្នារវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និង អង់គ្លេស។ ផ្ទុយពីបំណងរបស់ទ្រង់ អង់គ្លេស គ្មានចំណាប់អារម្មណ៍ចង់បានអាឡាស់ស្កានោះទេ។ ចុងក្រោយរុស្ស៊ីក៏បានសម្រេចលក់ទៅឱ្យអាមេរិកនៅឆ្នាំ១៨៥៩។ ដោយអំឡុងពេលនោះ សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅអាមេរិកបានផ្ទុះឡើង នាំការទិញដូរបានផ្អាកមួយរយៈ។
- នៅឆ្នាំ១៨៦៧ ក្រោយចប់សង្គ្រាមស៊ីវិល អាមេរិកបានត្រឡប់មកចរចាជាមួយរុស្ស៊ី ហើយចុងក្រោយភាគីទាំងពីរបានឈានដល់ការទិញ-លក់ជាផ្លូវការក្នុងតម្លៃ ៧,២លានដុល្លារអាមេរិក។
- ក្រោយពីទិញពីរុស្ស៊ី រយៈពេលបីទសវត្សរ៍ អាមេរិកមិនបានអភិវឌ្ឍ និង កែប្រែមុខមាត់អាឡាស់ស្កាធំដុំនោះឡើយ។
- កាលគ្រានោះមានសេដ្ឋកិច្ចវិទូមួយចំនួន បានរិះគន់អាមេរិកថា ការទិញយកអាឡាស់ស្កាមិនបានផ្ដល់ផលចំណេញសេដ្ឋកិច្ចដល់អាមេរិកនោះទេ ព្រោះថារដ្ឋាភិបាលបានចំណាយលុយជាច្រើនទៅលើការកសាង និង ផ្នែករដ្ឋបាលទៅលើរដ្ឋមួយនេះ ខណៈចំណូលបានពីពន្ធគឺតិចតួចស្ដួចស្ដើង គឺត្រូវការជំនួយពីរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធ។
- ក្រុមហ៊ុនជីកយករ៉ែមួយនៅអាឡាស់ស្កាក៏មិនទទួលបានចំណេញគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីយកចំណែកខ្លះមកប៉ះប៉ូវនឹងផលប៉ះពាល់ដែរ។
