មេដឹកនាំចិន ៥ នាក់ដែលបានជួយបង្កើតប្រទេសអោយរីកចម្រើន និង មានឥទ្ធិពលនៅក្នុងពិភពលោក

ក្រឡេកមើលទៅអតីតមេដឹកនាំចិន ៥ នាក់ដែលបានជួយបង្កើតប្រទេសអោយរីកចម្រើន និង មានឥទ្ធិពលនៅក្នុងពិភពលោក ដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅលើផែនដី។

១) ឈិនស៊ីស៊ីហួង ពីឆ្នាំ២២១-២១០មុនគ្រឹស្តសករាជ

ប្រទេសចិនត្រូវបានបង្រួបបង្រួមក្នុងឆ្នាំ ២២១ មុនគ្រឹស្តសករាជ។ នៅពេលដែលប្រជាជនឈិនបានចេញពីភាគខាងលិច ដើម្បីធ្វើការចេញច្បាំងទៅលើទាហាននៃផ្នែករបស់រដ្ឋដែលជាគូប្រជែងមួយចំនួន។ មេដឹកនាំរបស់ពួកគេដែលបានប្រកាសខ្លួនគាត់ថា ឈិនស៊ីស៊ីហួង (អធិរាជទីមួយនៃរាជវង្សឈិន) បានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលដ៏រឹងមាំមួយផ្នែកដោយដកហូត ម្ចាស់សក្ដិភូមិនៃទឹកដីរបស់ពួកគេ។ លោកក៏បានកំណត់ទំងន់ និង វិធានការរូបិយវត្ថុ និង ប្រព័ន្ធសរសេរ និង បានបញ្ជាឱ្យសាងសង់វិមានជាច្រើន ផ្លូវរាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រដែលតភ្ជាប់ខេត្តនានាទៅរាជធានី និង ជាអ្នកផ្ដួចផ្ដើមដំបូងនៃការសាងមហាកំផែងចិន។

អ្នកជឿលើច្បាប់និយមដែលប្រកាន់ខ្ជាប់ ថាមនុស្សអាក្រក់ និង មិនមានវិន័យខឹនស៊ីហួងមិនអត់ធ្មត់ចំពោះអ្នកប្រឆាំងទាំងអស់នោះឡើយ ស្ទើរតែសៀវភៅមិនស្របច្បាប់ផ្សេងទៀតត្រូវបានដុតបំផ្លាញក្នុងឆ្នាំ ២១៣ មុនគ.ស។ ហើយបញ្ញវន្ត ដលព្រះអង្គគិតថាមិនស្របច្បាប់ប្រហែល ៤៦០ នាក់ ត្រូវបានកប់ទាំងរស់នៅឆ្នាំបន្ទាប់។ ឈីនស៊ីហួងបានឈានដល់ទីបញ្ចប់នៃជីវិតរបស់ទ្រងនៅឆ្នាំ ២១០ មុន គ ស។

ប្រហែលជាលទ្ធផលនៃការលេបបារតច្រើនពេក ដោយក្នុងជំនឿខុសដោយទ្រងគិតថាវាអាចជួយធ្វើឱ្យទ្រង់មានជីវិតអមតៈ។ ព្រះសពរបស់ទ្រង់ត្រូវបានគេបញ្ចុះជាមួយទាហានរាប់ពាន់នាក់។ តែគេនៅតែមិនទាន់រកឃើញទីតាំងពិតប្រាកដរបស់ទ្រង់រហូតដល់ទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០។ ផ្ទុយទៅវិញរាជវង្សឈិនបានបែកបាក់គ្នាតែ ៤ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គតរបស់ឈីនស៊ីហួងត្រូវបានជំនួសដោយរាជវង្សហាន ខុងជឺនិយម។

២) កូប៊ី ឡៃខាន់ ពីឆ្នាំ១២៧៩-១២៩៤

មេដឹកនាំម៉ុងហ្គោលី សង់ ស៊ីខាន់ បានចាប់ផ្តើមធ្វើការវាយឆ្មក់ចូលទៅក្នុងប្រទេសចិននាពេលនោះភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីបានបង្រួបបង្រួមកុលសម្ព័ន្ធម៉ុងហ្គោលីដែលនៅតំបន់ខ្ពង់រាបក្នុងឆ្នាំ ១២០៦។ កូប៊ី ឡៃខាន់ ត្រូវជាកូនបង្កើតរបស់ សង់ស៊ីខាន់ ដែលជាអធិរាជសង្គ្រាម ពង្រីកទឹកដី និង បានគ្រប់គ្រង់ទឹកដីនៃប្រទេសចិន។ កូប៊ី ឡៃខាន់ បានបន្ដជាអធិរាជសង្គ្រាមដូចជាព្រះបិតារបស់ទ្រង់ដូច្នោះដែរ។ ដោយបានបង្កើតរាជវង្សយានហើយបានចាត់ទុកជនជាតិចិនជាជនជាតិទាបជាងគេដោយស្របច្បាប់ និង បានជ្រើសរើសអ្នកខាងក្រៅដូចជាអ្នកជំនួញ Venetian ឈ្មោះម៉ាកកូប៉ូឡូដើម្បីគ្រប់គ្រងអាណាចក្រមួយនេះ។

ប៉ុន្តែកូប៊ី ឡៃខាន់ ក៏បានព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រពីប្រជាជន ដោយជួសជុលការខូចខាតនៃសង្គ្រាម បន្ធូរបន្ថយក្រមព្រហ្មទណ្ឌយ៉ាងខ្លាំងរបស់លោកមុនលើកកម្ពស់សិល្បៈ និង ពង្រីកប្រព័ន្ធប្រៃសណីយ៍ម៉ុងហ្គោលីដែលមានប្រសិទ្ធិភាពចូលក្នុងប្រទេសចិន។ លើសពីនេះទៅទៀតគាត់បានដាក់ឈ្មោះបុព្វបុរសរបស់គាត់នូវឈ្មោះចិន និង បានកសាងរាជធានីអធិរាជតាមបែបចិននៅក្នុងអ្វីដែលឥឡូវនេះគេហៅថាគឺទីក្រុងប៉េកាំង។

ទោះបីជាទទួលរងពីជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តនិងរោគប្រគ្រីវដោយមិននិយាយពីការធាត់លើសទម្ងន់ក៏ដោយក៏ កូប៊ី ឡៃខាន់ បានកាន់អំណាចយ៉ាងរឹងមាំរហូតដល់មរណភាពរបស់គាត់ក្នុងឆ្នាំ ១២៩៤។ ចក្រភពម៉ុងហ្គោលបានចាប់ផ្តើមដួលរលំភ្លាមៗហើយរាជវង្សយានត្រូវបានដួលរលំនៅឆ្នាំ ១៣៦៨ ។

៣) ស៊ុនយ៉ាតសេន (១៩១២)

ប្រទេសចិនបានចាញ់សង្រ្គាមជាបន្តបន្ទាប់ នៅសតវត្សរ៍ទី ១៩ ដែល បង្ខំឲ្យ ប្រទេសនេះធ្វើសម្បទានទឹកដីដល់ ចក្រភពអង់គ្លេស រុស្ស៊ី និង ជប៉ុន។ ភាពអាម៉ាស់ទាំងនេះរួមជាមួយនិងការកែទម្រង់ ដែលចេញពីដួងចិត្តរបស់ពួកគេុំ ដោយបានធ្វើអោយ ស៊ុនយ៉ាតសេន ចាប់ផ្តើមរៀបចំផែនការបដិវត្តប្រដាប់អាវុធ។ ស៊ុនសង្ឃឹមថាអាច ធ្វើការទម្លាក់រាជវង្សឈីងដែលកំពុងកាន់អំណាច ហើយជំនួសដោយរដ្ឋាភិបាលដោយផ្អែកលើគោលការណ៍នៃជាតិនិយមប្រជាធិបតេយ្ យនិង សុខុមាលភាពសង្គម។

នៅពេលការបះបោរលើកដំបូងរបស់គាត់បានបរាជ័យក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៥ គាត់បានភៀសខ្លួនទៅបរទេសដើម្បីរៃអង្គាសប្រាក់និងឈ្នះអ្នកគាំទ្រ។ ការបះបោរជាច្រើនលើកបន្តបន្ទាប់ទៀតចុងក្រោយបង្អស់ដែលនាំទៅដល់ការបង្កើតសាធារណរដ្ឋចិននៅថ្ងៃទី ១ ខែមករាឆ្នាំ ១៩១២ ដោយមានស៊ុនជាប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្ន។

បដិវត្តនៅតែខ្សោយខាងយោធា ទោះយ៉ាងណាស៊ុន បានយល់ព្រមយល់ព្រមលាឈប់នៅខែបន្ទាប់ជាថ្នូរ នឹងការដាក់រាជ្យរបស់ព្រះចៅអធិរាជចិន។ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងលើអធិរាជជាង ២០០០ ឆ្នាំ អតីតមេបញ្ជាការឈិង គឺយាន ស៊ីខាយ បានក្លាយជាប្រធានាធិបតី។ លោកយានក្រោយមកបានក្បត់បុព្វហេតុរបស់សាធារណរដ្ឋដោយទទួលយកអំណាចគ្មានដែនកំណត់ និង ការបង្កើតសម័យកាលមួយដែលត្រួតត្រាដោយពួកមេដឹកនាំសង្គ្រាម។ ទោះបីជាស៊ុនមិនបានបោះបង់លើការរៀបចំអ្នកគាំទ្ររបស់គាត់នៅក្រោមផ្ទាំងបដារបស់គណបក្សជាតិនិយម ហើយបន្ទាប់ពីនោះគាត់បានស្លាប់នៅឆ្នាំ ១៩២៥ ដោយមិនបានឃើញចក្ខុវិស័យរបស់គាត់ទទួលបានជោគជ័យឡើយ។

៤) លោក ម៉ៅ សេទុង ពី១៩៤៩ ដល់ ១៩៧៦

សមាជិកស្ថាបនិកនៃបក្សកុម្មុយនិស្តចិន លោកម៉ៅសេទុង បានបែកបាក់ជាមួយនឹងគំនិតម៉ាក្ស លេនីននិយម តាមរយៈការបង្កើត“ កងទ័ពក្រហម” របស់កសិករជាជាងពឹងផ្អែកលើកម្មករឧស្សាហកម្ម។ គាត់បានធ្វើយុទ្ធនាការទ័ពព្រៃពីជនបទបន្ទាប់ពីការផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងពួកកុម្មុយនិស្ត និង អ្នកជាតិនិយមនៅឆ្នាំ ១៩២៧ ដោយទទួលបានកិត្តិនាមនិងភាពជាអ្នកដឹកនាំលើគណបក្សនេះដោយបានធ្វើការដកថយ ដោយការដើរដែលមានចម្ងាយប្រហែល ៦០០០ ម៉ាយល៍។

ភាគីទាំងពីរបានសហការគ្នាយ៉ាងខ្លីនៅចុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៣០ ដើម្បីទប់ទល់នឹងការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពជប៉ុន។ ប៉ុន្តែពួកគេបានចាប់ដៃគ្នាម្តងទៀតបន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ។ ទីបំផុតនៅឆ្នាំ ១៩៤៩ ពួកអ្នកជាតិនិយមបានដកខ្លួនទៅកោះតៃវ៉ាន់និងម៉ៅប្រកាសសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។

ភ្លាមៗនោះលោកម៉ៅបានទប់ទល់ទៅនឹងមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ដែលចង់វិសុទ្ធិនកម្មពួកកសិករដែលបានទាមទារទៅទីបេ និង បានប្តេជ្ញាចិត្តប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េ។ ការបរាជ័យដ៏ធំមួយវាបណ្តាលឱ្យមានទុរ្ភិក្សដែលបានសម្លាប់មនុស្សរហូតដល់ ៤៥ លាននាក់ពីឆ្នាំ ១៩៥៨ ដល់ ១៩៦២ ។ ១,៥ លាននាក់ផ្សេងទៀតបានស្លាប់កំឡុងបដិវត្តវប្បធម៌ (១៩៦៦-១៩៧៦) ដែលក្នុងនោះអ្នកជំនួយការដែលហៅថាក្រុមឆ្មាំក្រហមបានធ្វើឱ្យប្រទេសនេះត្រូវបានធ្វើការរិះគន់ពីសំណាក់បញ្ញាវន្តនិង ខ្មាំងសត្រូវផ្សេងទៀត។ លោកម៉ៅនៅតែជាមេដឹកនាំរហូតដល់គាត់ទទួលមរណភាពនៅខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩៧៦ ។

៥) តេងស៊ាវពីង ពីឆ្នាំ១៩៧៨-១៩៨៩

តេងស៊ាវពីងបានចូលរួមជាមួយចលនាខាងក្នុងរបស់លោកម៉ៅនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ ដែលត្រូវបានហាមឃាត់ក្នុងកំឡុងបដិវត្តវប្បធម៌ហើយត្រូវបង្ខំឱ្យធ្វើការនៅស្ថានីយ៍ជួសជុលត្រាក់ទ័រ។ ការវិលត្រឡប់នយោបាយដំបូងរបស់គាត់បានបញ្ចប់មុនពេលមរណភាពរបស់ម៉ៅនៅពេលគាត់ត្រូវបានដកតួនាទីរបស់គាត់ម្តងទៀត។ ប៉ុន្តែការវិលត្រឡប់នយោបាយលើកទី ២ បានបង្ហាញនូវភាពយូរអង្វែងជាងនៅពេលដែលគាត់បានជ្រើសរើសអ្នកស្នងរាជ្យដែលត្រូវបានជ្រើសរើសរបស់លោកម៉ៅឱ្យក្លាយជាមេដឹកនាំសំខាន់បំផុតរបស់ប្រទេសចិនក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៨ ។

នៅពេលឡើងកាន់អំណាចលោកតេងបានធ្វើទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយបានចរចារការវិលត្រឡប់ហុងកុងពីអាណានិគមចក្រភពអង់គ្លេស និង បានណែនាំកំណែទម្រង់ទីផ្សារសេរីមួយចំនួន។

ឧទាហរណ៍គាត់ផ្តាច់សហករណ៍កសិកម្ម និង លើកទឹកចិត្តវិនិយោគបរទេស។ ការកើនឡើងនូវសេរីភាពខាងសេដ្ឋកិច្ច និង ផ្ទាល់ខ្លួនមិនបាននាំទៅដល់អាណាចក្រនយោបាយទេ។ នៅខែមិថុនាឆ្នាំ ១៩៨៩ លោកតេងបានបញ្ជាកងទ័ពឱ្យបាញ់ទៅលើបាតុករគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរាប់ពាន់នាក់ដែលបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅទីលានធានអានមេននៅទីក្រុងប៉េកាំង។

ទោះបីជាគាត់ចូលនិវត្តន៍ជាផ្លូវការនៅឆ្នាំនោះក៏ដោយក៏គាត់នៅតែជាពលរដ្ឋដែលមានឥទ្ធិពលបំផុតរបស់ប្រទេសចិនសម្រាប់ឆ្នាំខាងមុខរហូតដល់ស្លាប់នៅឆ្នាំ ១៩៩៧ ។