អធិករណ៍រវាងជនជាតិ ជ្វីហ្វ(Juif) នៅអ៊ីស្រាអែល និងជនជាតិប៉ាលេស្ទីន ជាទំនាស់ចាស់ជាងគេបង្អស់មួយ នៅក្នុងពិភពលោកយើងសព្វថ្ងៃ។ ឫសគល់នៃជម្លោះនេះ ចាក់ជ្រៅរហូតទៅដល់បីពាន់ឆ្នាំមុន កាលសម័យដែលជនជាតិ អេប្រឺ(Hébreux) ឬជ្វីហ្វ ក្នុងរជ្ជកាលស្តេច ដាវីត(David) និងសាឡូម៉ុង(Salomon) បានរស់នៅយ៉ាងសុខដុមរមនាក្នុងដែនដី ប៉ាលេស្ទីន។ ក៏ប៉ុន្តែក្រោយមក ដោយសារតែការចូលឈ្លានពានពីសំណាក់ពួក ពែរ្ស(Perse) រួចហើយពួក រ៉ូម៉ាំង(Romain) រាជាណាចក្រអ៊ីស្រាអែលបានវិនាសអន្តរាយ។
ពួកជនជាតិជ្វីហ្វវិញ បានបែកបាក់ខ្ចាត់ខ្ចាយ និងបាននិរទេសទៅរស់នៅគ្រប់ច្រកល្ហកក្នុងពិភពលោក ជាពិសេសនៅអឺរ៉ុប។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាបានព្រាត់គ្នា និងបានរស់នៅឆ្ងាយពីមាតុភូមិរាប់សិបរយឆ្នាំក្តី ក៏ពួកជ្វីហ្វរក្សាបានជាប់លាប់ ល្អ ត កូនតចៅ អត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ និងសាសនារបស់ពួកគេ ដោយសារតែច្បាប់សីលធម៌ដែលគេហៅថា តាលមូដ(Talmud)។
នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ ទ្វីបអឺរ៉ុបទាំងមូល បានផ្តើមពើបប្រទះនឹងបាតុភាពពីរ។ ទីមួយ គឺការលេចឡើងយ៉ាងផុសផុលនៃចលនាជាតិនិយមជ្រុល និងទីពីរ គឺការស្អប់ខ្ពើមពួកជ្វីហ្វ ខ្លាំងឡើងៗ។ បាតុភាពប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ទាំងពីរនេះ បានអង្រួនស្មារតីជនជាតិជ្វីហ្វក្នុងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុប ឲ្យភ័យ ឲ្យភ្ញាក់ខ្លួន និងឲ្យផ្តើមមានមហិច្ឆតានយោបាយនិងទឹកដី។ និយាយបែបផ្សេង ពួកជ្វីហ្វបានផ្តើមមានគំនិតចង់វិលត្រឡប់ទៅរស់នៅក្នុងទឹកដីដូនតារបស់ពួកគេវិញ ចង់វិលត្រឡប់ទៅកាន់ប៉ាលេស្ទីនវិញ។ គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ ដែលនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ ជនជាតិជ្វីហ្វម្នាក់ឈ្មោះ Théodore Herzl បានបង្កើតចលនាមួយឡើង គឺចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត (Sioniste)។
ស៊ីយ៉ូន(Sion) ជាឈ្មោះនៃទួលមួយនៅទីក្រុងJérusalem ក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីន។ ចលនាស៊ីយ៉ូនិស្តរបស់ Théodore Herzl មានគោលដៅមួយធំ នោះគឺប្រមូលផ្តុំជនជាតិជ្វីហ្វមកពីគ្រប់ទីកន្លែង រួចហើយកេណ្ឌគ្នាទៅបង្កើតប្រទេសមួយនៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។
នៅឆ្នាំ ១៩១៤ មុនសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយបានផ្ទុះឡើង ដោយសារតែសកម្មភាពរបស់ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ចំនួនជនជាតិជ្វីហ្វដែលបានចូលទៅតាំងលំនៅឋាន នៅក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីន បានកើនទៅដល់៨ ៥០០០នាក់។ ក៏ប៉ុន្តែ គេត្រូវរង់ចាំបីឆ្នាំ ចាំដល់ឆ្នាំ១៩១៧ ទើបឃើញប្រទេសទីមួយបង្អស់ក្នុងលោក គឺប្រទេសអង់គ្លេសចេញមុខគាំទ្រជាផ្លូវការ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្តរបស់Théodore Herzl។
កាលណោះ លោក Balfour រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសនៃអង់គ្លេស ដែលជាប្រទេសមួយមានឥទ្ធិពលខ្លាំង នៅក្នុងភូមិភាគដើមបូព៌ា បានថ្លែងគាំទ្រឲ្យមានមណ្ឌលជនជាតិជ្វីហ្វមួយ នៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។ ការថ្លែងបែបនេះរបស់លោក Balfour បាននាំមកនូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរមែនទែន សម្រាប់ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ពីព្រោះចាប់ពីពេលនោះមក នៅខាងប្រជាជនអារ៉ាប់ក្នុងភូមិភាគដើមបូព៌ា គឺជាការផ្តើមចងកំហឹងទៅលើចក្រភពអង់គ្លេស និងការផ្តើមតស៊ូខ្ទប់មិនឲ្យពួកជ្វីហ្វ ចូលមកតាំងលំនៅឋាន ក្នុងទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។
នៅខាងជនជាតិជ្វីហ្វវិញ គេបានចាត់ទុកថា ការថ្លែងរបស់លោក Balfour គឺជាការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ មហិច្ឆតានយោបាយរបស់ចលនាស៊ីស្សុននីស្ត។ ពួកជ្វីហ្វ បានផ្តើមមានជំនឿថា ការបង្កើតប្រទេសអ៊ីស្រាអែលមួយនៅលើដីប៉ាលេស្ទីន លែងជាការស្រមើស្រមៃទៀតហើយ គឺជាសុបិន្តដែលអាចនឹងក្លាយជាការពិតបាន។
ក្រោយពីចប់សង្គ្រាមលើកទីមួយហើយ សង្គមប្រជាជាតិ(La Société des Nations) ដែលមានតួនាទីស្រដៀងគ្នានឹងអង្គការសហប្រជាជាតិសព្វថ្ងៃ បានប្រគល់សិទ្ធិឲ្យ
ប្រទេសអង់គ្លេសនិងប្រទេសបារាំងចែកគ្នាកាន់កាប់រដ្ឋបាលនៃភូមិភាគដើមបូព៌ា។ ឧទាហរណ៍ អង់គ្លេសជាអ្នកគ្រប់គ្រងប៉ាលេស្ទីន ឯបារាំងវិញជាអ្នកត្រួតត្រាលីបង់និងស៊ីរី។
គឺនៅក្នុងបរិបទបែបនេះហើយ ដែលពីឆ្នាំ១៩២០ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៩ ចំនួនជនជាតិជ្វីហ្វនៅ ប៉ាលេស្ទីន បានកើនពី ១០០០០០នាក់ទៅ ៤៧០០០០នាក់។ សូមជំរាបថា កាលសម័យនោះប្រជាជនអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន មានគ្នាមិនដល់ ៦០០០០០នាក់ល្អផង។ អ៊ីចឹងហើយបានជា នៅឆ្នាំ១៩៣៩ នៅពេលដែលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរហៀបនឹងផ្ទុះឡើង តួអង្គសំខាន់ៗនៃអធិករណ៍រវាងជនជាតិជ្វីហ្វនិងជនជាតិអារ៉ាប់ បានលេចឡើងច្បាស់ក្រឡែតហើយជាស្រេច។
រួមមាន បណ្តាប្រទេសមហាអំណាចដែលមកពីក្រៅ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ដែលបានបង្កើតទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វមួយរួចស្រេចនៅប៉ាលេស្ទីន ពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន និងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ជិតខាងប៉ាលេស្ទីន។ តួអង្គទាំងអស់នេះ មានគោលដៅខុសៗគ្នា។ មហាអំណាចមកពីក្រៅ ចង់រក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅក្នុងភូមិភាគមួយដែលសម្បូណ៌ទៅដោយសម្បត្តិធម្មជាតិ។ ចលនាស៊ីយ៉ូននិស្ត ចង់បង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលមួយ នៅប៉ាលេស្ទីន។ ចំណែក ពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន និងនៅបណ្តាប្រទេសជិតខាងប៉ាលេស្ទីន វិញចង់ខ្ទប់កុំឲ្យប្រជាជាតិអ៊ីស្រាអែលកើតឡើងបាននៅក្នុងតំបន់។
ក្រោយមកទៀត បរិបទក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ បានធ្វើឲ្យការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលមានលក្ខណៈកាន់តែចាំបាច់ និងកាន់តែចៀសមិនរួចចំពោះជនជាតិជ្វីហ្វ។ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ជ្វីហ្វ អនុវត្តដោយរបបណាហ្ស៊ី(Nazie) អាល្លឺម៉ង់របស់ Hitler បានជម្រុញពួកជ្វីហ្វច្រើនឡើងៗនៅអឺរ៉ុបនិងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ឲ្យសម្រេចចិត្តចូលទៅរស់នៅលើទឹកដីប៉ាលេស្ទីន។ នៅប៉ាលេស្ទីន ពួកគេត្រូវបានទទួលដោយទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វ ដែលកាលណោះ ដឹកនាំដោយលោក David Ben Gourion។
អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ជ្វីហ្វក៏បានអង្រួនស្មារតីរបស់បណ្តាប្រទេសមហាអំណាចឲ្យជួយឈឺឆ្អាលបុព្វហេតុរបស់ពួកជ្វីហ្វកាន់តែខ្លាំងឡើងជួនពេលជាមួយគ្នានោះ ពួកជ្វីហ្វ និងពួកអារ៉ាប់នៅប៉ាលេស្ទីន ទាស់ទែងគ្នា ប្រយុទ្ធគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងដែរ។ អ៊ីចឹងហើយ បានជា នៅថ្ងៃទី ៨កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៤៧ ប្រទេសអង់គ្លេសបានប្រកាសទទួលស្គាល់អសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការរក្សា សណ្តាប់ធ្នាប់នៅក្នុងដែនដីប៉ាលេស្ទីន ហើយបានសម្រេចចិត្តបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅអង្គការសហប្រជាជាតិដោះស្រាយ។
នៅទីបំផុត នៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ១៩៤៧ អង្គការសហប្រជាជាតិបានសម្រេចពុះដែនដីប៉ាលេស្ទីនជាពីរ៖ មួយកំណាត់ឲ្យទៅពួកជ្វីហ្វ និងមួយកំណាត់ទៀតឲ្យទៅពួកអារ៉ាប់។ ប៉ុន្មានខែក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី ១៤ឧសភាឆ្នាំ១៩៤៨ លោក David Ben Gourion ដែលជាប្រធានទីភ្នាក់ងារជ្វីហ្វនៅប៉ាលេស្ទីន និងជាតំណាងនៃចលនាស៊ីយ៉ូនិស្ត បានប្រកាសការចាប់បដិសន្ធិឡើងនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល។
ការបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៨
ទឹកដីអ៊ីស្រាអែល ធ្លាប់ជាដែនដីមួយរបស់ជនជាតិជ្វីហ្វកាលពីសម័យបុរាណ។ ដោយសារតែសង្រ្គាម និងការឈ្លានពានរបស់អាណាចក្រធំៗ ជនជាតិជ្វីហ្វ ត្រូវរស់បែកបាក់ ចំណាកស្រុកទៅប្រទេសផ្សេងៗ ជាពិសេសអឺរ៉ុប។ បន្ទាប់ពីការបែកបាក់ មានតែជនជាតិភាគតិចជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះ ដែលរស់នៅលើដែនដីនោះ និងមានប្រជាជនអារ៉ាប់រស់នៅភាគច្រើន។
តំបន់ដែលមានប្រជាជនជ្វីហ្វរស់នៅ ឬតំបន់នៅចន្លោះសមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ និងទន្លេហ្ស៊កដានី ត្រូវបានប្រជាជនអារ៉ាប់ហៅថា «ដែនដីប៉ាឡេស្ទីន» ។
ចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ និងដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ជនជាតិជ្វីហ្វ ដែលរស់នៅប្រទេសអារ៉ាប់ និងបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗ បានចាប់ផ្តើមត្រលប់ចូលមករស់នៅដែនដី ដែលខ្លួនគិតថាជារបស់ខ្លួនពីមុន។ វាអាចមានហេតុផលជាច្រើន ដែលជនជាតិជ្វិហ្វត្រលប់មកវិញ ប៉ុន្តែហេតុផលមួយក្នុងចំណោមនោះ គឺដោយសារតែមនោគមវិជ្ជា Zionism។ Zionism ជាមនោគមន៍វិជ្ជាសាសនា និងនយោបាយ ដែលនាំឱ្យជនជាតិជ្វីហ្វត្រលប់មកដែនដីកំណើតរបស់ខ្លួន ស្របពេលអង់គ្លេសគឺជាម្ចាស់អាណានិគមនៅក្នុងតំបន់នោះ។
ម្យ៉ាងក្នុងឆ្នាំ១៨៩៦ អ្នកកាសែតជនជាតិជ្វីហ្វ-អូទ្រីស លោក Theodor Herzl បានបោះពុម្ពសៀវភៅតូចៗ ដែលនិយាយពីរដ្ឋជ្វីហ្វ។ ក្នុងសៀវភៅនោះ លោក Theodor Herzl បានសង្កត់ធ្ងន់ថា មានតែការបង្កើតរដ្ឋជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះ ទើបការពារជនជាតិជ្វីហ្វពីការប្រឆាំងមកលើជនជាតិមួយនេះ។ ហេតុផលមួយទៀត គឺជនជីហ្វ បានត្រលប់មកពីអឺរ៉ុបជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ បន្ទាប់ពីមានការកាប់សម្លាប់ពីសំណាក់ក្រុមណាស៊ី ក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ អង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័ត សេចក្តីសម្រេចលេខ ១៨១ ដែលត្រូវបានស្គាល់ថា ជាគម្រោងពុះច្រៀកទឹកដី (Partition Plan) ដើម្បីបែងចែកទឹកដីសម្រាប់ជនជាតិជ្វីហ្វ និងអារ៉ាប់។ ប៉ុន្តែការបែងចែកនេះ ត្រូវបានជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនបដិសេធ ដោយសំអាងថាជាទឹកដីរបស់គេ។ ក្នុងអំឡុងពេល UN អនុម័តច្បាប់នោះ ជនជាតិជ្វីហ្វ បានកាន់កាប់ទឹកដីមួយផ្នែក នៅតំបន់ប៉ាឡេស្ទីនរួចទៅហើយ។
ក្នុងថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៨ ជនជាតិជ្វីហ្វ បានប្រកាសបង្កើតរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលឡើង បើទោះមានការជំទាស់ពីជនជាតិប៉ាឡេស្ទីន និងជនជាតិផ្សេងទៀតក៏ដោយ។ ក្នុងពេលនេះ អង់គ្លេស ក៏បានដកទ័ពចេញពីដែនដីប៉ាឡេស្ទីនផងដែរ។
មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីប្រកាសរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប ហ្ស៊កដានី ស៊ីរី លីបង់ និងអ៊ីរ៉ាក់ បានវាយមកលើអ៊ីស្រាអែល។ សង្រ្គាមរវាងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ និងអ៊ីស្រាអែល បានបិទបញ្ចប់នៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៩ ដោយបទឈប់បាញ់។ ក្នុងសង្រ្គាមនេះ អ៊ីស្រាអែលបានគ្រប់គ្រងដែនដីមួយភាគធំ ខណៈពេលហ្ស៊កដានី គ្រប់គ្រងតំបន់ត្រើយខាងលិច (West Bank) និងអេហ្ស៊ីបគ្រប់គ្រងតំបន់កាហ្សា។ ចំណែកទីក្រុងហ៊េរុយសាឡិម ត្រូវបែងចែកជាពីរ ដោយហ៊េរុយសាឡិមខាងលិច គ្រប់គ្រងដោយអ៊ីស្រាអែល និងក្រុងហ៊េរុយសាឡិមខាងកើតគ្រប់គ្រងដោយកងទ័ពរបស់ហ្ស៊កដានី។ សង្រ្គាមនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៤៨ ដល់ឆ្នាំ ១៩៤៩ ត្រូវបានស្គាល់ថា សង្រ្គាមអារ៉ាប់-អ៊ីស្រាអែលលើកទី១។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៦ វិបត្តិព្រែកជីកស៊ុយអេ ក៏បានផ្ទុះឡើងរវាងអេហ្ស៊ីប និងអ៊ីស្រាអែលរួមជាមួយ បារាំង និងអង់គ្លេសផងដែរ។ វិបត្តិព្រែកជីកនេះ ត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា សង្រ្គាមអ៊ីស្រាអែល-អារ៉ាប់លើកទី២។ បន្ទាប់ពីអ៊ីស្រាអែលឈ្លានពានឧបទ្វីបស៊ីណៃ អេហ្ស៊ីប ហ្ស៊កដានី ស៊ីរី បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងការពារគ្នាទៅវិញទៅមកពីអ៊ីស្រាអែល។