មកដឹងពីប្រវត្តិរបាំព្រះរាជទ្រព្យដែលជាបេតិកភ័ណ្ឌមរតជាតិខ្មែរ

របាំ ព្រះរាជទ្រព្យនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាអ្នកថែរក្សានាដកម្មបុរាណរបស់ខ្មែរ។ របាំក្បាច់ខ្មែរបុរាណ (របាំព្រះរាជទ្រព្យ) នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាល្បី ល្បាញខាងមានកាយវិការទន់ភ្លន់ គួរឱ្យចង់គយគន់ និងមានទ្រង់គ្រឿងចាំងភ្លឺផ្លេកៗ។របាំព្រះរាជទ្រព្យនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា គឺជាអ្នកថែរក្សាប្រពៃណីនាដកម្ម បុរាណខ្មែរជាចំណែកមួយយ៉ាងជិតស្និទ្ធនៃក្រុមបរិពាររបស់មហាក្សត្រអស់រយៈ ពេលជាងមួយពាន់ឆ្នាំកន្លងមក ហើយ។

របាំព្រះរាជទ្រព្យមានការដើរតួបួនប្រភេទ ដូចជា៖ តួនាង (ស្រី) តួនាយរង (ប្រុស) តួយក្ស (សភាវៈអាក្រក់) តួស្វា (សត្វ) តួនិមួយៗមានលក្ខណៈ និង មានពណ៌ដោយឡែកៗពីគ្នា មានការស្លៀកពាក់ ការ លាបម្សៅ ការតុបតែងខ្លួន ទាំងក្បាំងមុខ និងកាយវិការផ្ទាល់ខ្លួនផងដែរ។ កាយ វិការ និងក្បាច់រាំ​ទាំងនេះ​នាដករ​ត្រូវ​ហាត់រៀន​យ៉ាងសកម្ម និងមមាញឹក អស់រយៈ ពេលជាច្រើនឆ្នាំ ទើបចេះចាំ មានអត្ថន័យដូច​ជាការរំជួលចិត្តនានា ការភ័យភិត ស្នេហា ការសប្បាយរីករាយ ឬការខឹងសម្បាជាដើម។

ការសម្ដែងប្រព្រឹត្តទៅតាមចង្វាក់ភ្លេងនៃក្រុមតន្ត្រីសក្ការ ដោយពួកនាដករកាច់ ក្បាច់រាំតម្រូវតាមសំឡេងបកស្រាយសាច់រឿង និងមនោសញ្ចេតនាដោយនារី អ្នកច្រៀងមួយក្រុមតូច។ របាំព្រះរាជទ្រព្យស្ទើរតែបាត់បង់អស់នៅក្រោមរបប ខ្មែរក្រហម ដែលបានគាស់រំលើងចោលស្ទើរតែទាំងស្រុង នូវគ្រូនាដកម្មនិងគ្រូ ដូរ្យតន្ត្រី។ តាំងពីការដួលរលំនៃរបបប៉ុល ពត នៅឆ្នាំ១៩៧៩ មក ក្រុមរបាំព្រះ រាជទ្រព្យត្រូវបានគេបណ្ដុះបណ្ដាលឡើងវិញ និងបានដំឡើងកម្រងនាដកម្មពី ដើមៗឡើងវិញ។

របាំបុរាណដែលជាផ្លូវការ ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាថ្មីជាមួយមហា ក្សត្រនិងសាសនាចាប់ពីពេលនោះមកបានក្លាយទៅជាធាតុស្នូលមួយសម្រាប់ កសាងប្រទេស និងកសាងអត្តសញ្ញាណខ្មែរជាថ្មី។ សព្វថ្ងៃនេះ របាំព្រះរាជទ្រព្យ បានរកឃើញឡើងវិញហើយ នូវរស្មីត្រចះត្រចង់របស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមាននៅជួប​ឧបសគ្គ ជាច្រើន ដូចជា កង្វះខាតថវិកា និងរោងសម្ដែង ការប្រកួតប្រជែងពីសំណាក់ប្រព័ន្ធ ឃោសនាព័ត៌មាន ឬហានិភ័យនៃ​ប្រជាប្រិយ​នីយកម្ម​សិល្បៈ​ទាក់ទង​នឹងវិស័យ ទេសចរណ៍។ នៅមានត្រឹមតែគ្រូនាដកម្មបីបួននាក់ប៉ុណ្ណោះ ជាអ្នកដែលបាន​រួចខ្លួន​និងរស់រានមាន​ជីវិតហើយចេះដឹង​ពិតប្រាកដ​អំពីក្បាច់សិល្បៈ ទាំងអស់ រហូតធ្វើឱ្យរបាំនេះមានលក្ខណៈដ៏សំបូរបែបទៀតផង។

រាត្រីអង្គរ គឺជាសកម្មភាពវប្បធម៌បារាំង ខ្មែរមួយ បង្ហាញនូវទស្សនីយភាពសិល្បៈ ពីរជាសហព័ន្ធមួយ គឺជាវប្បធម៌បស្ចិមប្រទេស និងមួយទៀតជាវប្បធម៌បូព៌ាប្រទេស ដែលសហការរួមគ្នាធ្វើឱ្យចេញបានជាផ្លែផ្កា នូវវណ្ណកម្មមួយចំនួនរវាងក្រុមសិល្បករ ខ្មែរ និងបារាំង។ ទស្សនាទាន (កញ្ចក់នៅចន្លោះវប្បធម៌បារាំង និងវប្បធម៌ខ្មែរ) គឺជាសរសៃខ្សែក្រហមនៃការផលិតកម្មវិធីនេះ។ សកម្មភាពវប្បធម៌នេះមានកំណើត នៅឆ្នាំ២០០០ តាមការផ្ដួចផ្ដើមរួមគ្នារវាងឯកអគ្គរដ្ឋទូតបារាំង លោកអង់ដ្រេ ហ្សង់លីប៊ូរែល និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈខ្មែរ គឺសម្ដេចព្រះរាម នរោត្ដមបុប្ផា ទេវី។

តាំងពីពេលនោះមក ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានក្លាយទៅជាសកម្ម ភាពសិល្បៈដ៏ធំជាងគេបង្អស់ និងជាបន្លាស់ប្ដូរវប្បធម៌ដ៏ចម្បងដែលត្រូវបានរៀបចំ និងសម្របសម្រួលដោយមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌បារាំង។ តាំងពីឆ្នាំ២០០៣មក ចំនួន សាធារណៈជនដែលអញ្ជើញមកទស្សនាមានការកើនឡើងជាប្រចាំរហូតជិត ដល់៤.០០០នាក់ នៅឆ្នាំ២០០៥។ មានកម្លាំងដោយសារទទួលជោគជ័យនាពេល កន្លងមក រាត្រីអង្គរ២០០៨ ក៏ត្រូវបានប្រកាសថា នឹងប្រារព្ធធ្វើពីថ្ងៃទី៣១ មករា ដល់ថ្ងៃទី២ កុម្ភៈ ខាងមុខនេះ នៅរមណីយដ្ឋានប្រាង្គប្រាសាទអង្គរវត្ត។

ទន្ទឹមគ្នានឹងការធ្វើឱ្យសម្បូរបែបនូវក្នុងការផលិតនៃកម្មវិធី សកម្មភាពវប្បធម៌នេះ ក៏មានកិត្តិសព្ទល្អឡើងៗជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ បរិមាណទស្សនិកជនប្រចាំឆ្នាំកើនឡើង ឈានទៅដល់ជិត៤.០០០នាក់ នៅឆ្នាំ២០០៥ និងលើសពី៤.៧០០នាក់ នៅឆ្នាំ២០០៦។ សកម្មភាពវប្បធម៌នេះត្រូវបានប្រព័ន្ធឃោសនាព័ត៌មានជាច្រើន ចុះមកយកព័ត៌មាន ហើយការចុះផ្សាយនៅឆ្នាំ២០០៦ មានច្រើន និងសុទ្ធសឹងជា មតិសរសើរ។
របាំព្រះរាជទ្រព្យ របាំក្បាច់បុរាណខែ្មរមាន ចំនួន ៨២ របាំ និង របាំរឿងមានចំនួន ៣៥ រឿង :

• របាំដែលរស់ឡើងវិញមានចំនួន ៥៤របាំ និង នៅបាត់បង់ចំនួន ២៨របាំ
• របាំរឿងដែលរស់ឡើងវិញមានចំនួន២១ រឿងនិងនៅបាត់បង់ ចំនួន ១៤ រឿង

ប្រវត្តិសង្ខេប

របាំព្រះរាជទ្រព្យ ជារបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ ដែលជាទម្រង់សិល្បៈសក្ការៈ (សិល្បៈ ទេវៈ) មួយដែលមានវ័យ ចំណាស់ ដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយនៅក្នុងចំណោម ទម្រង់សិល្បៈសក្ការៈ ហើយក៏ជាទម្រង់សិល្បៈ ដែលមានតម្លៃពិតខាងស្មារតី និង ខាងបច្ចេកទេសកំរិតខ្ពស់ក្នុងចំណោមទម្រង់សិល្បៈ ទស្សនីយភាព នៅកម្ពុជា។ កាលដើមឡើយ នាសម័យមហានគរ នាដការ នាដការិនី ប្រចាំប្រាសាទមានតួនាទី សម្រាប់ រាំ ឧទ្ទិសដល់អទិទេព ឬរាំថ្វាយទេវៈរាជា គឺជា និរសាសន្តិភាព ពីស្ថាន មនុស្សលោក ទៅស្ថានទេវតា និងជាសិល្បការិនីសន្តិភាព ឬជាសន្តិភាវការិនីខាង ផ្លូវដួងចិត្ត គំនិត ដែលធ្លាប់បានរាំផ្សព្វផ្សាយ សីលធម៌ និងគុណធម៌ ដើម្បីសេចក្តី សុខ សន្តិភាពខ្មែររាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ។

យើងអាចសាកល្បង សន្និដ្ឋានបានថា ទម្រង់ក្បាច់បុរាណខ្មែរ របាំព្រះរាជទ្រព្យ គឺជាទម្រង់របាំស្ត្រី ព្រោះកាលដើមឡើយ អ្នកសម្តែងតួអង្គមានបួន៖ តួនាង (ស្ត្រី) តួនាយរោង (បុរស) តួយក្ស និងតួស្វា ព្រមទាំងតួបន្ទាប់បន្សំ មានតួសត្វសុទ្ធតែស្រីៗ ជា​អ្នក​សម្តែង​តួអង្គទាំងនោះ លើកលែងតែតួតាឥសី និងតួត្លុកប៉ុណ្ណោះដែល សម្តែងដោយប្រុសៗ។ ក្រោយមក ដោយមានការវិវត្តន៍របស់ទម្រង់សិល្បៈនេះ តួអង្គ​ស្វាត្រូវបានសម្តែង ដោយប្រុសៗ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។

ការសម្ដែង

របាំព្រះរាជទ្រព្យ របាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ ជាប្រភេទរបាំ ដែលនាដករ ប្រើចលនាកាយ វិការក្បាច់ និងមនោសញ្ចោតនាយ៉ាងប៉ិន ប្រសប់​ទៅតាម​ការវិវត្តន៍​នៃសាច់​រឿងរៀប រាប់បញ្ជាក់ដោយទំនុកច្រៀង នៃក្រុមចម្រៀង ជាពួក (ជហៀរាលេ) ដែលមាន តួនាទីច្រៀងជូនរបាំនេះ ជាមួយនឹងវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ ដែល​មាន​តួ​នាទីប្រគំជូនរបាំនេះផងដែរ។
ឧបករណ៍វង់ភេ្លងពិណពាទ្យ។

• រនាតឯក
• រនាតធុង
• រនាតដែក (បច្ចុប្បន្នមិនសូវដែលឃើញប្រើ)
• រនាតថោង (បច្ចុប្បន្នមិនសូវដែលឃើញប្រើ)
• គងធំ (គងវង់ធំ)
• គងតូច (គងវង់ធំ)
• សំភោរ
• ស្គរធំមួយគូ
• ស្គរជ្វាមួយគូ (បច្ចុប្បន្នមិនសូវដែលឃើញប្រើ)
• ស្រៃឡមួយគូ
• ឈឹង
• ក្រាប